Artikel in de Barneveldse krant
‘De grens wordt nu bereikt in groep 6’
BARNEVELD Het wordt weer drukker in het speciaal basisonderwijs in Barneveld. De Vogelhorst heeft er sinds dit jaar een groep van veertien leerlingen bij. ,,Scholen durven weer door te verwijzen”, zegt directeur Ko Fluit. ,,Net na de invoering van ‘passend onderwijs’, nu drie jaar geleden, heerste het idee dat dat niet meer mocht. Die tijd is nu duidelijk voorbij.”
Alle kinderen verdienen een zo passend mogelijke plek in het ‘gewone’ basisonderwijs. Leerlingen met ADHD, autisme, een spraak-taalprobleem, hoogbegaafde kinderen: ze moeten terechtkunnen op een gewone school. Dat is kortgezegd de betekenis van passend onderwijs, landelijk ingevoerd in augustus 2014. De eerste twee jaar leidde dit tot minder doorverwijzingen naar het speciaal basisonderwijs (sbo). Sinds dit schooljaar is de trend gekeerd.
,,Vanwege de grote instroom zijn we in februari begonnen met een nieuwe groep 6 van veertien leerlingen”, vertelt Ko Fluit, directeur van de opvallende, groengekleurde school in de wijk Veller. Hij licht toe dat zijn school aan het eind van vorig schooljaar 150 leerlingen telde. ,,Nu hebben we er 170 en ik denk dat we in juli 2017 op 180 zitten.” De stijging tot nu toe komt voor een klein deel ook doordat De Vogelhorst sinds augustus plek biedt aan kinderen vanaf vier jaar, die eerder bijvoorbeeld naar een medisch kinderdagverblijf gingen.
TAKS Volgens Fluit houdt de opwaartse trend van het aantal doorverwijzingen naar zijn school nog wel even aan. ,,We houden er rekening mee dat er de komende jaren meer kinderen onze kant op komen. Ik voer geregeld gesprekken met ouders, deze week had ik er drie. Zij willen graag dat hun kind in januari bij ons geplaatst wordt. Die ontwikkeling laat zien dat basisscholen aan hun taks zitten, aan de grenzen van hun mogelijkheden.”
,,In heel Nederland zie je langzamerhand weer een groei van het aantal verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs”, erkent directeur Thea de Graaf van het Samenwerkingsverband Rijn & Gelderse Vallei, waarbij 26 basisscholen in de gemeente Barneveld zijn aangesloten. De organisatie is door schoolbesturen in de regio opgericht om – zo meldt de website – elk kind ,,het beste onderwijs te geven dat het verdient”.
,,Wij zijn benieuwd naar de reden van de stijging”, zegt De Graaf. ,,Daarom doen we er nu onderzoek naar.” Ook de zogeheten ‘ondersteuningsarrangementen’ in het regulier onderwijs worden onder de loep genomen. De uitslag van het onderzoek moet in februari bekend zijn.
VOORSPELLING De omslag is niet helemaal uit de lucht komen vallen voor de schoolbesturen. De Graaf maakt een vergelijking met de invoering van ‘Weer samen naar school’ in 1995, een variant op het huidige passend onderwijs. Om de doorverwijzing naar het speciaal (basis)onderwijs te verminderen, besloot de rijksoverheid destijds speciale voorzieningen naar de leerlingen toe te brengen, in plaats van andersom. ,,Bij de invoering in 1995 werd voorspeld dat er de eerste twee jaar een terugloop te zien zou zijn van het aantal doorverwijzingen, en daarna weer een toename. Dat bleek inderdaad zo te gaan. Iets soortgelijks werd nu ook verwacht.” En die voorspelling kwam uit: ,,In ons hele samenwerkingsverband, dat vier sbo-scholen telt, zien we na een daling weer een stijging van het aantal doorverwijzingen. Maar anders dan voor 2014 veranderen kinderen nu pas in groep 6 van school. Eerder gebeurde dat vaak al in groep 3 of 4.”
Die constatering doen ook Barneveldse schoolbestuurders. ,,Groep 6 of 7 is nu het moment dat kinderen buiten de boot vallen”, zegt directeur Fluit van De Vogelhorst.
,,Zowel de leerling als de leerkracht lopen rond die tijd tegen grenzen aan”, bevestigt directeur Bernard Smits van PCO Gelderse Vallei, koepel van protestants-christelijke scholen in Barneveld en omstreken.
Daarvoor heeft de school van alles geprobeerd en kinderen en hun ouders ook. ,,Maar er komt een moment dat het niet meer gaat, meestal rond de leeftijd van tien jaar”, zegt Fluit. ,,’Ik heb een diep ongelukkig kind thuis’, hoor je ouders dan zeggen. Vanochtend was hier nog een ouderstel van wie de dochter uit groep vijf begint door te krijgen dat ze anders is. Vroeger of later gebeurt dat. Behalve als een schoolteam er heel goed in is om alle kinderen het gevoel te geven dat ze hetzelfde zijn. Het is jammer dat vaak pas rond de leeftijd van negen, tien, kinderen worden doorverwezen. Het kost ons minstens een aantal maanden voor we weer een gaaf, heel kind hebben, want er moet het nodige verwerkt worden.”
NIET ONOMKEERBAAR Fluit pleit er dan ook voor dat scholen kinderen in een eerder stadium naar het speciaal basisonderwijs sturen. ,,Vaak weet je het als leerkracht al snel wanneer het gewone onderwijs voor een leerling te zwaar is. En komt een kind uit groep 2 bij ons, dan is er altijd nog de mogelijkheid om hem of haar terug te plaatsen in het gewone basisonderwijs, mocht het later beter gaan. Elk jaar gebeurt dat wel een keer of twee. Dus het is echt niet onomkeerbaar, als het op tijd gebeurt.”
Directeur Smits van PCO Gelderse Vallei staat in principe positief tegenover passend onderwijs, maar constateert wel dat die leidt tot een ,,verdichtingsproblematiek” op zijn scholen. ,,Steeds meer kinderen hebben veel zorg nodig. Anders dan een aantal jaren geleden zien we nu relatief veel kinderen met gedragsproblemen, zoals autisme gerelateerde aandoeningen of ADHD. Bij leerkrachten in het reguliere onderwijs is op dit vlak veel handelingsverlegenheid. Tegelijkertijd gaan ouders er steeds meer vanuit dat hun kind recht heeft op een plek op een gewone school. Velen wíllen ook graag dat hun kind naar een gewone school gaat, zodat het niet buiten de groep valt en het een ‘gewoon’ kind blijft. Dat wil de overheid ook, maar dit in de praktijk handen en voeten geven is een verhaal apart.”
Want hoe dan ook zijn verschillen snel zichtbaar. Smits geeft als voorbeeld de zogeheten gedifferentieerde instructie: ,,De leerkracht legt nieuwe lesstof eerst klassikaal uit. ‘Slimme’ kinderen mogen vervolgens zelfstandig aan de slag. Anderen krijgen meer uitleg en daarna blijft er vaak nog een groepje over dat extra ondersteuning nodig heeft.”
LEERVAKKEN Om de druk op personeel te verminderen, zouden er vaker leerkrachten uit het speciaal basisonderwijs instructie kunnen geven op de gewone basisschool, oppert Smits. ,,Niet de hele week, maar bij de leervakken. Die werkwijze legt wellicht ook minder nadruk op de verschillen tussen kinderen.”
Scholen zijn er op zich wel beter in geworden om kinderen met leerproblemen te begeleiden, vindt de bestuurder. ,,Vroeger werden zij snel naar het speciaal basisonderwijs verwezen. Nu blijft deze groep veelal in het gewone basisonderwijs en zijn de kinderen met gedragsproblemen ervoor in de plaats gekomen.”
Of er nu ook daadwerkelijk meer gedragsproblemen zijn dan vroeger, is volgens Smits moeilijk te zeggen. ,,In elk geval worden die nu wel vaker benoemd. En dan moet je er iets mee. Er wordt weleens beweerd dat een autistische aandoening een welvaartsprobleem is. Vroeger waren gezinnen vaak groter. Kinderen die anders waren, werden opgevangen door broers en zussen. Maar ja, dit is een bewering. En daarvan zijn er wel meer, waarvan niet duidelijk is of die terecht zijn.” Op de vraag of zijn leerkrachten de nieuwe werkwijze aankunnen, zegt Smits diplomatiek: ,,De werkdruk staat nu centraal. Reden: de administratieve last. Passend onderwijs draagt bij aan die last. Daarnaast is er niets zo vervelend als in je vak bezig te moet zijn met iets wat in de praktijk eigenlijk niet werkt.”
VISIE Thea de Graaf van het samenwerkingsverband erkent dat passend onderwijs werk in uitvoering is. ,,Voor dit soort grote veranderingen heb je drie dingen nodig: visie, randvoorwaarden en deskundigheid. We hebben de neiging om ons vooral op de laatste twee dingen te richten. Visie wordt daaraan vaak ondergeschikt gemaakt.”
Let wel, zegt De Graaf: passend onderwijs invoeren is een gigantische operatie, een proces van jaren. ,,En scholen zijn al wel bezig met het ontwikkelen van hun visie, maar het is niet voor niets dat leerkrachten gaan staken: ze komen tijd te kort. Daarom: geef dit proces de tijd.”
In een volgend artikel over passend onderwijs staan leerkrachten en andere betrokkenen bij de dagelijks praktijk centraal. Werkt u op een school in de gemeente Barneveld of bent u een ouder en wilt u meewerken aan dit artikel, stuur dan een mailtje met uw gegevens naar [email protected]